ปวดท้องข้างขวา สัญญาณที่ไม่ควรมองข้าม (บางเขน)

อาการปวดท้องข้างขวาเป็นอาการที่หลายคนอาจเคยเป็น แต่กลับมองว่าเป็นเรื่องเล็กน้อย เช่น กินเยอะไป นอนผิดท่า หรืออาหารไม่ย่อย ทั้งที่ในความเป็นจริงแล้ว อาการปวดบริเวณนี้อาจเกี่ยวข้องกับอวัยวะสำคัญหลายส่วน เช่น ตับ ถุงน้ำดี ลำไส้ส่วนต้น หรือแม้แต่กล้ามเนื้อหน้าท้องเอง การสังเกตลักษณะอาการปวดร่วมกับอาการอื่น ๆ จึงมีความสำคัญอย่างมาก ตำแหน่งปวดข้างขวา อยู่ส่วนไหนบ้าง?

โดยทั่วไปอาการปวดท้องข้างขวามักแบ่งตามตำแหน่งได้คร่าว ๆ ดังนี้

• ชายโครงขวา – บริเวณใต้ซี่โครงด้านขวา มักเกี่ยวข้องกับตับ ถุงน้ำดี หรือกระบังลม
• ท้องขวาส่วนบน – อาจเกี่ยวข้องกับตับ ถุงน้ำดี กระเพาะอาหาร หรือลำไส้ส่วนต้น
• ท้องขวาส่วนล่าง – มักนึกถึงไส้ติ่ง ลำไส้เล็กหรือลำไส้ใหญ่ส่วนต้น
• ปวดแสบ ปวดตื้อ หรือปวดจี๊ดเป็นครั้งคราว – ลักษณะการปวดช่วยบอกถึงชนิดของความผิดปกติได้บ้าง

สาเหตุที่พบบ่อยของอาการปวดท้องข้างขวา

อาการปวดท้องข้างขวาอาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ ตั้งแต่ไม่รุนแรงจนถึงภาวะที่ต้องรีบพบแพทย์ เช่น

1. ปัญหาที่เกี่ยวกับตับ

• ไขมันพอกตับ / ตับโต – บางคนอาจรู้สึกแน่น ๆ หรือจุก ๆ บริเวณชายโครงขวา เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย
• ตับอักเสบ – อาจมีปวดตื้อ ๆ ข้างขวา ร่วมกับอาการอ่อนเพลีย เบื่ออาหาร คลื่นไส้ ตาเหลือง ตัวเหลือง

2. โรคถุงน้ำดี

• ถุงน้ำดีอักเสบ – มักปวดรุนแรงบริเวณชายโครงขวา ปวดร้าวไปหลังหรือไหล่ขวา อาจมีไข้ คลื่นไส้ อาเจียน
• นิ่วในถุงน้ำดี – ปวดเป็นพัก ๆ หลังทานอาหารมัน หรือมื้อใหญ่ รู้สึกแน่นท้อง ท้องอืดร่วมด้วย

3. ไส้ติ่งอักเสบ

ในระยะเริ่มต้นอาจปวดบริเวณรอบสะดือ จากนั้นค่อย ๆ ย้ายไปปวดท้องข้างขวาล่าง ปวดมากขึ้นเมื่อไอ จาม เดิน หรือกระโดด บางรายมีไข้ คลื่นไส้ เบื่ออาหาร หากสงสัยไส้ติ่งอักเสบควรรีบพบแพทย์ทันที ไม่ควรปล่อยทิ้งไว้

4. ปัญหาจากลำไส้

• ลำไส้อักเสบ – ปวดบิด ๆ ท้องเสีย ถ่ายเหลว ถ่ายเป็นมูกหรือเลือด
• ท้องอืด แก๊สเยอะ – ปวดแน่น ๆ หนัก ๆ ข้างขวา หลังรับประทานอาหาร

5. สาเหตุอื่น ๆ

• กล้ามเนื้อหน้าท้องตึงหรืออักเสบ – มักปวดเมื่อขยับตัว ยกของ หรือบิดตัว
• ปวดจากกระดูกสันหลังหรือเส้นประสาท – ปวดร้าวจากหลังมาด้านข้าง ร่วมกับอาการชา หรือเจ็บเวลาขยับ

สังเกตอย่างไร ว่าควรรีบไปพบแพทย์?

แม้อาการปวดท้องข้างขวาบางครั้งจะหายได้เอง แต่ถ้ามีอาการดังต่อไปนี้ควรรีบพบแพทย์โดยเร็ว:

• ปวดรุนแรงเฉียบพลัน เจ็บจนทนไม่ไหว
• ปวดต่อเนื่องนานหลายชั่วโมง หรือหลายวันโดยไม่ดีขึ้น
• มีไข้ หนาวสั่น ร่วมกับอาการปวด
• คลื่นไส้ อาเจียนมาก เบื่ออาหารอย่างชัดเจน
• ตาเหลือง ตัวเหลือง ปัสสาวะสีเข้ม อุจจาระสีซีด
• ท้องแข็ง ท้องโต แน่นจนหายใจลำบาก

อาการเหล่านี้อาจเป็นสัญญาณของภาวะอันตราย เช่น ไส้ติ่งอักเสบเฉียบพลัน ถุงน้ำดีอักเสบ หรือตับอักเสบขั้นรุนแรง ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการวินิจฉัยและดูแลโดยแพทย์ทันที

วิธีดูแลเบื้องต้นเมื่อมีอาการปวดท้องข้างขวา

• หยุดสังเกตอาการ – ดูว่าเป็นแบบปวดจี๊ด ปวดตื้อ ปวดบิด ๆ หรือปวดตอนทานอาหาร
• หลีกเลี่ยงอาหารมัน อาหารทอด หรือมื้ออาหารหนัก ๆ ชั่วคราว
• ดื่มน้ำเปล่าให้เพียงพอ พักผ่อนให้มากขึ้น
• ห้ามกินยาแก้ปวดแรง ๆ หรือยาลดอักเสบเองติดต่อกัน โดยไม่ปรึกษาแพทย์ เพราะบางชนิดมีผลต่อตับและกระเพาะ
• หากอาการไม่ดีขึ้นใน 1–2 วัน หรือมีอาการร่วมอื่นที่น่าเป็นห่วง ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจเพิ่มเติม

อย่ามองข้ามอาการปวดข้างขวา – ตับและถุงน้ำดีก็สำคัญ

เพราะบริเวณท้องข้างขวามีอวัยวะสำคัญอย่างตับและถุงน้ำดีอยู่ การปวดในบริเวณนี้ซ้ำ ๆ โดยไม่ทราบสาเหตุ โดยเฉพาะหากมีอาการอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย แน่นชายโครงขวา หรือผลตรวจสุขภาพเคยพบค่าตับผิดปกติ ควรให้ความสำคัญกับการตรวจเช็กสุขภาพตับอย่างสม่ำเสมอ รวมถึงการปรับพฤติกรรมการกิน พักผ่อนให้เพียงพอ และหลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์

อาการปวดท้องข้างขวาอาจเกิดจากหลายสาเหตุ ตั้งแต่ภาวะไม่รุนแรงไปจนถึงโรคที่ต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน จุดสำคัญคืออย่าชะล่าใจ หากปวดบ่อยขึ้น ปวดนานขึ้น หรือมีอาการอื่นร่วม เช่น ไข้ คลื่นไส้ ตาเหลือง ตัวเหลือง ควรเข้ารับการตรวจจากแพทย์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง และรับการดูแลให้ถูกต้องตั้งแต่ระยะเริ่มต้น

บทความนี้ให้ข้อมูลในเชิงความรู้ ไม่สามารถใช้แทนการวินิจฉัยหรือคำแนะนำจากแพทย์ หากมีอาการผิดปกติควรพบแพทย์ทุกครั้ง